Serbest Bölge E-Ticaret Vergisi

Türkiye’de serbest bölgeler (SB), yabancı yatırım çekmek, ihracatı artırmak ve istihdam yaratmak gibi makroekonomik hedeflerle özel olarak tasarlanmış cazibe merkezleridir. Bu bölgeler, gümrük vergilerinden KDV’ye, hatta Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne kadar birçok konuda önemli istisnalar ve muafiyetler sunar. Ancak, özellikle teknolojinin gelişimiyle birlikte serbest bölgelerden e-ticaret yapma modelinin popülerleşmesi, beraberinde çok katı ve karmaşık vergisel kurallar getirmiştir. Birçok işletme, bu muafiyetleri kullanmak isterken, istisnaların ince detaylarına hakim olamadığı için ağır cezalarla karşı karşıya kalabilmektedir.

Bu kapsamlı rehber, serbest bölgelerden e-ticaret muhasebesi yürüten veya yeni bir Ankara şirket kuruluşu ile buraya taşınmayı planlayan işletmeler için; KDV, gümrük ve gelir vergisi istisnalarının net sınırlarını, hangi işlemlerin bu avantajlardan faydalandığını ve Vergi İdaresi’nin bu konudaki denetim odaklarını, bir ankara muhasebeci profesyonelliğiyle anlaşılır bir dille açıklamaktadır. Unutmayın, bu bölgedeki vergisel avantajlar bir haktır, ancak bu hakkı kullanmanın bir bedeli vardır: tam ve doğru uyum.

Serbest Bölge İstisnaları Nelerdir

Serbest bölgelerin sunduğu cazibe, genellikle üç ana vergi grubunda toplanır. Ancak her bir avantajın kendine özgü kullanım şartları bulunur:

1. Gümrük Muafiyeti: Serbest bölge, Türkiye Cumhuriyeti’nin gümrük hattının dışında kabul edilir. Bu nedenle, bölgeye yurtdışından mal girişlerinde gümrük vergisi, KDV ve diğer fonlar ödenmez. Bu, özellikle ham madde ithal eden veya transit ticaret yapan firmalar için büyük bir nakit akışı kolaylığı sağlar. Ancak unutulmamalıdır ki, bu mal Türkiye’ye giriş yaparken normal gümrük kurallarına tabi olur.
2. KDV İstisnası: En çok karıştırılan konudur. Serbest bölgeden Türkiye’ye yapılan mal satışları, bir nevi “ihracat” muamelesi görür ve KDV Kanunu’nun 17. maddesi kapsamında KDV’den istisnadır. Bu, alıcının KDV ödemeden mal alabilmesi anlamına gelir. Satıcı, KDV’siz fatura keserken, bu işleme ait yüklendiği KDV’yi indirim yoluyla iade alabilir.
3. Gelir Kurumlar Vergisi Muafiyeti: Bu muafiyet, çoğu işletmenin serbest bölgeleri tercih etme sebebidir. Ancak bu alandaki mevzuat son yıllarda daraltılmıştır:
   • Üretim Firmaları: Serbest bölgede üretim ruhsatı alarak fiilen üretim yapan firmaların elde ettikleri kazançlar, belli süreler dahilinde bu muafiyetten yararlanmaya devam eder.
   • Ticaret ve Hizmet Firmaları: Üretim dışı (depolama, alım satım, basit montaj, hizmet) faaliyet gösteren firmalar için bu muafiyet ya sonlandırılmıştır ya da süresi dolmuştur. Yani, bir e-ticaret firması sadece depolama ve satış yapıyorsa, üretim muafiyetini kullanamaz ve normal Kurumlar Vergisi öder.

E-Ticaret Satışında KDV Kuralı

Serbest bölgeden Türkiye’ye veya yurtdışına yapılan e-ticaret satışlarında KDV uygulaması hayati önem taşır:

• Türkiye’ye Yapılan Satış: Serbest bölgedeki firmanın Türkiye’deki bir alıcıya sattığı mal, teknik olarak ihracat hükmünde kabul edilir. Bu durumda, serbest bölgedeki ihracatçı firma bu satışlar için KDV tahsil etmez (faturasını KDV’siz düzenler). Bu işlem, KDV istisnasıyla gerçekleşir.
  • Örnek Senaryo: Serbest bölgedeki X firması, Ankara’daki Y firmasına $10.000 TL’lik e-ticaret ürünü sattı. X firması faturasını KDV hariç $10.000 TL olarak düzenler. Y firması KDV ödemez ve mal gümrük işlemleri sonrası Türkiye’ye girer.
• Hizmet Satışı Riski: Buradaki en büyük tuzak, hizmet satışıdır. Serbest bölge firması, Türkiye’deki firmaya depolama, paketleme veya yazılım gibi hizmetler sunuyorsa ve bu hizmet Türkiye’de ifa edilmiş (hizmetten Türkiye’de yararlanılmış) sayılırsa, bu hizmet KDV istisnasından yararlanamayabilir ve normal KDV’ye (%20) tabi olabilir. Vergi Denetçileri bu ayrımı titizlikle kontrol eder.

Muhasebe Uyarısı: Serbest bölgeye kayıtlı bir e-ticaret muhasebesi firmasının, sadece kağıt üzerinde bölge adresi kullanıp mallarını fiilen bölgeye hiç sokmadan bölge dışında depolaması ve oradan satış yapması (stok tutma ihlali), otomatik olarak KDV ve gelir vergisi istisnalarının tamamen iptaline ve geriye dönük cezalı tarhiyata neden olur.

Vergi Muafiyetini Kaybetme Nedenleri ve Denetim Odakları

Serbest bölge istisnalarından yararlanmanın anahtarı, faaliyetin fiilen bölge içinde yürütülmesi şartıdır. İstisnanın kaybedilmesine yol açan ve denetçilerin radarında olan en kritik ihlaller şunlardır:

• Stok İhlali ve Muvazaa: Firmaların, Serbest Bölge Müdürlüğü’nden izin almadan, mal stoklarını bölge dışında tutması ve buradan satış yapması en yaygın ihlaldir. Bu, “muvazaalı işlem” (danışıklı işlem) şüphesi yaratır.
• Yetersiz Personel İstihdamı: Özellikle Kurumlar Vergisi muafiyetinden yararlanan üretim firmaları için, muafiyetin devamı, bölgede yeterli sayıda (mevzuatla belirlenen oranlarda) personel istihdam etme zorunluluğuna bağlıdır. Personel sayısının yetersiz olması, muafiyetin iptaline yol açabilir.
• İdari Kayıt Eksikliği: Serbest Bölge İşlem Formu (SBİF) ve diğer gümrük belgelerinin eksik veya hatalı düzenlenmesi. Birçok ankara muhasebe uzmanı, bu formların doğru düzenlenmesinin, istisnayı tevsik etmede anahtar olduğunu belirtir.
• Fiziki Faaliyet Eksikliği: Özellikle hizmet ve ticaret firmalarında, şirketin yönetiminin, karar alma mekanizmasının ve personelinin fiilen bölgede çalışmadığının tespiti, muafiyetin yasal dayanağını ortadan kaldırır.

Serbest Bölge Muhasebesi Özel Durumlar

Serbest bölgedeki bir firmanın yaptığı giderler ve gelirler, Türkiye’deki genel muhasebe kurallarından farklı bir bakış açısı gerektirir:

• Personel Ücreti Stopajı: Muafiyetten yararlanan firmaların, bölgede istihdam ettiği personele ödediği ücretler belirli şartlarda Gelir Vergisinden istisna tutulur. Bu, bordro maliyetlerini önemli ölçüde düşürür.
• Kira ve Stopaj: Serbest bölgedeki işyeri kira gideri, ticari kazancın tespitinde Kurumlar Vergisi matrahından düşülürken, bu kira ödemelerinde stopaj (Gelir Vergisi Tevkifatı) yükümlülüğü bulunmaz. Bu da önemli bir nakit akışı avantajıdır.
• Yurt İçi Alımlar: Serbest bölge firmasının Türkiye’deki firmalardan alacağı mal ve hizmetlerde (eğer hizmet bölgede kullanılıyorsa), serbest bölge firması KDV ödemez. Ödenmeyen bu KDV, yurt içindeki satıcı tarafından KDV iadesi olarak talep edilir.

Bu sistem, ilk bakışta cazip görünse de, kural ihlali durumunda geriye dönük tüm istisnaların (vergiler, cezalar, faizler) faiziyle geri istenmesi, büyük bir mali felaket demektir. Bu nedenle, sıklıkla denetim altına alınan bu alanlarda, GİB’in odaklandığı risk alanlarını bilmek kritik öneme sahiptir. Vergi denetiminde hangi alanlara odaklanıldığını ve risk yönetimi adımlarını detaylıca anlattığımız Vergi Denetiminde 5 Kritik Vergi Alanı içeriğimizi incelemenizi öneririz.

Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)

1. Serbest Bölge Faturası Türkiye’de Nasıl Gider Yazılır?

Türkiye’deki alıcı firma, serbest bölge firmasından aldığı KDV’siz faturayı normal bir alış faturası gibi kaydeder. Faturada KDV olmadığı için indirim konusu KDV de olmaz. Ancak malın gümrükten geçişi sırasında ödenen Gümrük Vergisi ve fonlar, malın maliyetine eklenir.

2. Serbest Bölge Şirketinin Türkiye’de Şube Açması Avantajı İptal Eder mi?

Hayır, etmez. Serbest bölge şirketi Türkiye’de şube açabilir, ancak bu şubenin kazançları serbest bölge muafiyetinden yararlanamaz; normal Kurumlar Vergisi’ne tabidir. Serbest bölge kazancının muafiyeti devam eder, ancak iki kazanç ayrımı net yapılmalıdır.

3. Üretim Dışı Faaliyetler için Kurumlar Vergisi Muafiyeti Var mı?

Hayır, güncel mevzuatta serbest bölgedeki üretim dışı (ticaret, depolama, hizmet) faaliyetler için Kurumlar/Gelir Vergisi muafiyeti büyük ölçüde kaldırılmıştır. Avantaj, neredeyse tamamen üretim faaliyetlerine ve serbest bölgeye mal giriş-çıkışının sağladığı KDV/gümrük kolaylıklarına odaklanmıştır.

4. Serbest Bölgedeki E-Ticaret Firmasının KDV İadesi Nasıl Olur?

Serbest bölge firması, Türkiye’ye yaptığı satışlar için KDV tahsil etmez. Ancak bu satışlar için yüklendiği (mal ve hizmet alımlarında ödediği) KDV’yi, beyannamesi üzerinden ilgili istisna koduyla mahsup veya nakit olarak iade talep edebilir.

5. Serbest Bölgeye Giren Malın Takip Süresi Var mı?

Evet. Serbest bölgeye getirilen mallar, bölgede belirtilen süre boyunca kalmak zorundadır. Bu süreler aşılırsa veya malın bölgeye giriş amacı dışına çıkılırsa, gümrük vergileri ve KDV yükümlülükleri doğabilir.